هم‌پیمانی ایران و روسیه، صدا و سیما و تاریخ معاصر

در اخبار آمده است که هواپیماهای نظامی روس با بهره‌گیری از آسمان ایران و امکانات پایگاه هوایی نوژه همدان به جنگ با گروه‌های مخالف اسد در سوریه مبادرت ورزیده‌اند. مقامات رسمی کشور نیز در اظهارات پی در پی از ائتلاف و اتحاد با روسیه در جنگ علیه تروریسم سخن می‌گویند. به نظر می‌رسد که بحث هم‌پیمانی و اتحاد با همسایه شمالی جدی و عملی شده است.

نقش و دخالت روس‌ها در تاریخ ۱۵۰ ساله اخیر کشور در حال حذف شدن است. سیمای جمهوری اسلامی ایران، بامناسبت و بی‌مناسبت مستندهای تاریخی در خصوص وقایع مشروطه، اشغال نظامی ایران در دو جنگ جهانی، وقایع ملی شدن صنعت نفت، کودتای ۲۸ مرداد و … ساخته و پخش می‌کند که در آن رویدادها فقط امپراطوری بریتانیا و ایالات متحده آمریکا نقش داشته و هیچ رد پایی از همسایه شمالی نیست. شاید که این هم‌پیمانی‌ها سبب حذف نام روسیه در گذشته تاریخی این سرزمین شده است.

فریدون آدمیت در کتاب اندیشه ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار در خصوص سیاست روس‌ها در ایران می‌نویسد: “روس دشمن مطلق ایران بود. دشمن استقلال و آزادی و ترقی و تمامیت ارضی ما بود. ما را ناتوان و عقب مانده می‌خواست که سیاست صرف متجاوزانه نظامی و استعمار اقتصادی خویش را پیش ببرد. با هر نقشه اصلاح و تغییری، سر ستیزگی داشت. گفته امیرکبیر را شنیدیم که در خیال، کنستیتیون داشت و «مانع بزرگ» او روسیان بودند. و نیز دیدیم که افسون روس بود که دولت ایران شاگردان خود را از فرانسه احضار کرد. چنین تلقین می‌نمود که آنها جمهوری‌پرست و بی‌دین خواهند گشت. مخالفت روس با پیشرفت ایران به حدی بود در دوره سپهسالار که ایران در خواست به عضویت در اتحادیه بین‌المللی پستی داد ممانعت کرد” صفحه ۱۶۴٫

مساله ایران و روس البته به پیش از زمان توصیف شده توسط فریدون آدمیت بازمی‌گردد. تجاوزات روسیه از زمان آغامحمدخان آغاز شد. از همان زمان روس‌ها با تحمیل دو قرارداد ترکمنچای و گلستان، دربار قاجار را تحت‌الحمایه خود درآوردند و حافظ تاج و تخت آن دودمان شده بر این سرزمین چیرگی یافتند‌. بر خلاف تمامی تبلیغات رسمی این سال‌ها و تحریف تاریخ صورت گرفته، دشمن اصلی مشروطه، انگلیسی‌ها نبودند، دیکتاتوری دربار تزاری بود که از هرگونه تحرک ترقی‌خواهانه در ایران ممانعت به عمل می‌آورد و با تحت فشار قرار دادن شاهان قجر و تهدید به اشغال کشور، سعی در عقب نگه داشتن ایران داشت. قرض‌های پی‌در‌پی ایران از روس‌ها نیز بر نفوذ آنها افزود و منجر شد تا کارکنان دولت روس در ایران مانند قشون فاتح عمل کنند و روز به روز بر مطالبات خود از دولت و بر مداخلات خویش در امور کشور بی‌افزایند. اگر لندن برای حفظ منافع خویش در سفارت را به روی مشروطه‌خواهان گشود، در کنار آن حداقل سودی هم به کشور رساند. اما روس‌ها چه که از اساس با آزادی‌خواهی و مشروطه‌طلبی ایرانیان مخالف بودند و پس از مرگ مظفرالدین شاه، با تحریک محمدعلی شاه مقدمات استبداد صغیر را فراهم ساختند.

شاپشال روسی، معلم زبان شاه، شبانه‌روزی او را از همراهی با ملت باز داشت و لیاخوف روسی مجلس را به توپ بست. آن زمان که رشت و اصفهان و تبریز در مقابل استبداد به پا خواستند و مجاهدین تبریزی خانه به خانه از دست آورد ملت دفاع کردند، روسیه به بهانه حمایت از اتباع خویش به تبریز لشگر فرستاد و بر سر راه خویش از کشته پشته ساخت تا جایی که آزادی‌خواهان آذربایجانی به محمدعلی شاه تلگراف زدند که از شر اجنبی و برای حفظ خاک وطن، استبداد شاه را می‌پذیرند.

در دوره احمد شاهی، هنگامی که دکتر میلسپوی آمریکایی برای اصلاح امور مالیه ایران قدم پیش گذاشت، باز روس‌ها بودند که تمام توان خود را معطوف به این کردند تا سنگی بر سر راه اصلاح ایران اندازند و حتی تا آنجا پیش رفتند که لشگرشان به دروازه قزوین رسید. اگر پیروزی بلشویک‌ها در روسیه در خلال جنگ اول جهانی نبود چه بسا لشگر تا کرمانشاه آمده و روس تهران را نیز فتح می‌کرد. و اگر کاردانی قوام‌السطنه، پس از پایان جنگ دوم جهانی نبود شاید که آذربایجان ضمیمه خاک روسیه شده بود.

شکی در نقش انگلستان و آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد نیست، اما اگر مسکو طلاهای ایران را قبل کودتا پس داده بود و اگر دست از تحریک حزب توده برداشته بود، شاید سرنوشت شکل دیگری رقم می‌خورد. هر چند در آن روزهایی که افسران حزب توده تیر باران می‌شدند، والاحضرت اشرف! پالتو پوست اهدایی رفیق استالین! را بر دوش داشت.

مثال‌های تاریخی در این باب زیاد است، به عمر ۱۵۰ سال اخیر این سرزمین، اما چرا راه دور؟! سلاح‌های عراق در طول ۸ سال جنگ تحمیلی اکثرا روسی بود، تانک‌های روسی در جبهه‌ها جولان می‌دادند و مسکو نخستین تامین‌کننده سلاح برای بغداد بود. البته که نقش روس‌ها در رای‌گیری‌های متعدد علیه ایران و وضع تحریم‌ها نیز واضح است.

روس‌ها رفیق گرمابه و گلستان شده‌اند، از آسمان ایران و پایگاه نوژه همدان برای عملیات نظامی خویش استفاده می‌کنند‌. بخش‌های خبری متعدد، مکرر از دوستی با آنها داد سخن می‌دهند و از سوی مقامات کشور، روسیه هم‌پیمان استراتژیک ایران خوانده می‌شود. آنها نه لبخند فریب بر چهره دارند و نه قصد سوءاستفاده! نه دست چدنی از دستکش بیرون آورده‌اند و نه هویج در دست دارند. سراسر خیر و خوبی هستند و قابل اعتماد!

قرار نیست تمام عمر با کشوری دشمن ماند و با شخم زدن تاریخ بر دشمنی‌ها افزود، همانطور که ژاپن دشمن ابدی آمریکا باقی نماند و اکنون هم‌پیمان واشنگتن است. اما چه بهتر که در این روزهای هم‌آغوشی با همسایه شمالی، گذشته تاریخی کشور را حذف نکنند و بنگرند کدام‌یک بیشتر به ایران ضرر رسانده‌اند؟ آن که مدرسه ساخت یا اویی که مجلس خراب کرد؟

۳۰/۰۵/۹۵
زندان اوین